Filyos Irmağı’nı da zehirleyen Gerede Çayı’nda sivil toplum örgütlerinden büyük tepki:
1 Kasım’da yasal yollara başvuracağız
Aralarında Zonguldak Çevre Koruma Derneği ve Zonguldak Kültür ve Eğitim Vakfının da bulunduğu Bolu, Eskipazar, Gerede, Karabük ve Yenice’de kurulu çok sayıda sivil toplum örgütünün oluşturduğu Gerede Çayı Temiz Aksın Platformu, bir açıklama yaparak, “1 Kasım 2024 tarihinde Gerede Çayı’na zehir dökülmeye devam ediliyorsa suç duyurusu dahil her türlü hukuki yola başvurulmasına karar verilmiştir” dedi.
Aralarında Zonguldak Çevre Koruma Derneği ve Zonguldak Kültür ve Eğitim Vakfının da bulunduğu ve Zonguldak, Bolu, Eskipazar, Gerede, Karabük ve Yenice’de kurulu çok sayıda sivil toplum örgütünün oluşturduğu Gerede Çayı Temiz Aksın Platformu (GEÇTAP), Filyos Irmağı’nın kollarından birini oluşturan ve oradan Karadeniz’e akan Gerede Çayı’nın kirliliğiyle mücadele amacıyla kuruldu. Civardaki organize sanayi bölgelerinde faaliyet gösteren fabrikaların, atık sularını, hiçbir arıtmaya tabi tutmadan deşarj etmesi sonucu, yalnızca deredeki canlı hayatının sona ermekle kalmadığını, suyunu içen tüm canlıların yaşamını kaybettiğini dile getiren GEÇTAP, yaptığı pek çok girişim ve eylemin ardından sorunun çözülmediğini, 1 Kasım’da da aynı kirliliği tespit ettikleri takdirde yasal yollara başvuracaklarını söyledi. GEÇTAP Sözcüsü Mehmet Emin Aslan yaptığı açıklamada şu görüşlere yer verdi:
DERİ OSB, 2018 YILINDAN BERİ MEVZUATA AYKIRI ÇALIŞARAK, GEREDE ÇAYINI ZEHİRLEDİ
126 parselden oluşan, Bolu ili Gerede ilçesi Deri İhtisas Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü içinde faaliyet gösteren deri işletmeleri, 2007 yılında tamamlanan 4.000 m³/gün kapasiteli ortak atık su arıtma tesisinde, hatalı imalat nedeniyle hiç arıtma yapılamamış, ancak Deri OSB, 2018 yılından beri mevzuata aykırı olarak üretime devam etmiş, Gerede (Ulusu) Çayı zehirlenmiştir. Sorunun çözümü için, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca 22.10.2020 tarihinde ihale edilen ve 28.10.2022’de tamamlanması gereken, 6.000 m³/gün kapasiteli Deri OSB Ortak Atık Su Arıtma Tesisi inşaatı zamanında tamamlanmayınca, önce 31.10.2023’e, daha sonra 31.03.2024’e, son olarak da 30.06.2024 tarihine kadar ek süreler verilmiş ancak tesis yine tamamlanamadığı için sürekli yeni uzatmalarla bugüne gelinmiştir. Sonunda 15 Ağustos 2024 itibariyle test aşamasına geçilmiş ancak geçen 60 günde test aşamasından arıtmaya geçilemediği için yeniden 15’er günlük ek süre talep edildiği Bolu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğüne yaptığımız 09.10.2024 günlü ziyaretimizde öğrenilmiştir.
AŞIRI KİRLİ ENDÜSTRİYEL ATIK ÜRETEN KARMA OSB’NİN ATIK SU TESİSİNİN HENÜZ İHALESİ BİLE YAPILMADI
Söz konusu Deri OSB’de yer alan firmalar halen üretimlerini sürdürmekte ve aşırı kirli endüstriyel atık sularını Bolu ili, Gerede ilçesi, Yağdaş köyü yakınlarından Gerede Ulusu Çayı’na boşaltmaya devam etmektedir. Aynı şekilde Gerede Karma OSB Müdürlüğü bünyesindeki gıda, tekstil, metal ve ambalaj başta olmak üzere değişik alanlarda faaliyet gösteren ve yine aşırı kirli endüstriyel atık su üreten sanayi işletmelerinin de ortak bir arıtma tesisi bugün itibarı ile bulunmamaktadır. Karma OSB ortak atık su arıtma tesisi, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının yatırım programına, 22.05.2024 tarihinde alınmış olmasına rağmen, henüz ihalesi dahi yapılmamıştır. Gerede Karma OSB içinde çok yüksek miktarlarda aşırı kirli endüstriyel atık su üreten ve zaman zaman kapatma cezası alan aşırı kirletici iki firmaya da 20 Eylül’e kadar ek süre verilip kapatılacağına dair Bakanlık kararı olmasına rağmen anılan işletmeler, yeniden, 10 Kasım 2024 tarihine kadar ek süre talep ederek arıtmasız üretime devam etmekte ve kirli atık sularını çaya deşarj etmektedirler.
GEREDE ÇAYI’NIN TEMİZ SULARI ANKARA’YA TRANSFER EDİLEREK DERE ADETA YOK EDİLDİ
Ayrıca, her iki organize sanayi bölgesinin aşırı kirletilmiş atık sularının deşarj edildiği Gerede (Ulusu) Çayı’nın temiz suyu, 2020 yılından itibaren Ankara’ya içme suyu olarak transfer edilmekte ve yıllık
toplam 240 milyon m³ debinin sadece yüzde 6’sı kendi yatağına can suyu olarak salınmaktadır. Bu durumda suyunun neredeyse tamamı Ankara’ya aktarılan Gerede Çayı adeta yok olmuş, yukarıda adı geçen iki OSB’nin aşırı derecede kirlettiği yaklaşık 20.000 m3/gün gibi yüksek debili atık sularını 288 km boyunca Karadeniz’e taşıyan açık bir kanalizasyona dönüştürülmüştür.
GEREDE ÇAYI HAVZASINDA TÜM CANLILARLA BİRLİKTE İNSAN SAĞLIĞI DA İLERİ DERECEDE TEHDİT ALTINDA
Süreklilik arz eden söz konusu çevre katliamının sonucu olarak, Gerede Çayı’nın doğal yapısı tamamen değişmiş, ekosistem çökmüştür. Hiçbir şekilde kullanılamayacak derecede bozulan su kalitesi nedeniyle, Eskipazar ilçesi Bayındır ve Hamamlı köylerinde, DSİ Kastamonu 23. Bölge Müdürlüğünce, bu çaydan, tarımsal sulama amaçlı yararlanılmasına yönelik yapılan sulama regülatörü projesi tamamlanmış olmakla birlikte, bu yüzden, hayata geçirilememektedir. Gerede Çayı havzasında tüm canlılarla birlikte insan sağlığı da ileri derecede tehdit altındadır. Çayda hiçbir canlı organizma kalmadığı gibi suyunu içmek zorunda kalan yaban hayvanları, kuşlar ve sürüngenlerin yanı sıra köylülerin başlıca geçim kaynağı olan büyükbaş ve küçükbaş hayvanları da zehirlenerek telef olmaktadır.
HAVZA BOYUNCA SIRALANAN KÖYLER, DAYANILMAZ KOKU NEDENİYLE YAŞANAMAZ HALDE
Diğer yandan, havza boyunca sıralanan köyleri saran dayanılmaz derecede kötü koku yüzünden, insanlar evinde dahi maskesiz yaşayamaz ve bu nedenle köylerini terk etmeyi düşünür hale gelmişlerdir. Çayın geçtiği havzada söz konusu çevre felaketini en yoğun düzeyde hisseden Gerede ve Eskipazar köyleri başta olmak üzere bu çevre felaketinden etkilenen Çankırı, Karabük ve Zonguldak illerinin yöre halkı da büyük bir tepki içindedir.
BAŞTA ÇEVRE BAKANI, VALİ, KAYMAKAM OLMAK ÜZERE GÖRÜŞÜLMEDİK YETKİLİ KALMAMASINA KARŞIN SORUNA ÇÖZÜM BULUNMADI
Yaşanan bu felaket ile mücadele etmek için 2023 yılı başında “Gerede ve Eskipazar Halkı Çevre Katliamına Dur Platformu” oluşturulmuştur. 2024 yılında da Gerede Çayı’nın geçtiği dört il ve 11 ilçeden STK’lar ile ulusal ölçekte çevre faaliyeti yürüten STK’ların bir araya gelerek oluşturdukları “Gerede Çayı Temiz Aksın Platformu” yoluyla mücadeleyi daha güçlü olarak sürdürmektedirler. Yöre halkını temsilen 4 İl’den 18 STK temsilcisinden oluşan yaklaşık 150 katılımcı ile 5 Haziran 2024 Çevre Günü’nde ve kirli atık suyun deşarj edildiği noktada, yerel ve ulusal basınının önünde, basın bildirisi okunmuş, çaya temsili can suyu dökülerek bir protesto eylemi gerçekleştirilmiştir. Bugüne değin iki kez Çevre Bakanlarımız ile dört kez Bolu Valisi ile üç kez Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü ve birçok kez de Gerede Kaymakamı, Bolu İl Çevre Müdürlüğü ve söz konusu OSB Bölge Müdürleri ile görüşülmüş, mevcut durum kendilerine resmi yazılar ve sözlü olarak aktarılmış, kirli atık suların arıtılmadan derelerimize/çaylarımıza verilmemesi, bu tarz ayıplı üretimin sürdürülmemesi talep edilmiştir. Rahatsızlığımız yerel, ulusal tv’lere, basına da taşınmış, ana haber bültenlerinde yer alarak ülke gündemine girecek yayınlar yapılmış ve dokuz kez kamuoyu açıklaması yayınlanmıştır. Ayrıca CİMER üzerinden onlarca ihbarda bulunulmuş, Bolu-Karabük-Zonguldak milletvekillerince TBMM’de 4 kez yazılı soru önergesi verilmesi sağlanmıştır.
BİR TÜRLÜ DEVREYE ALINAMAYAN ARITMA TESİSİ İÇİN SÜREKLİ EK SÜRE İSTENDİ
Bu girişimlerimizin sonunda, Platformumuzun da çağrıldığı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünün Başkanlığında, Deri ve Karma OSB’de yer alan sanayiciler, Bolu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, ASKİ Genel Müdürlüğü, Gerede Belediyesi, Tarım Bakanlığı yetkililerinin katılımı ile 12.07.2023 tarihinde Gerede TSO’da önemli bir toplantı gerçekleştirilmiştir. Söz konusu toplantıda 31.10.2023 tarihi süre sınırı olarak belirlenmiş ancak verilen bu sürede de tamamlanamayan Deri OSB atık su arıtma tesisi için yukarıda da belirtildiği üzere Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca, önce 31.03.2024 tarihine kadar tekrar ek süre verildiği, sonra 30.06.2024 tarihine kadar alınan üçüncü uzatmanın sonunda 15 Ağustos 2024 tarihinde
inşaatın tamamlanarak kirli atık suyun arıtma tesisine alınmaya başlanacağı yetkililerce tarafımıza bildirilmiştir. Platformumuzun da katılımıyla, inşaatı tamamlanan Deri OSB atık su arıtma tesisi, 10.09.2024 günü Gerede Kaymakamı Sayın Fatih Kaya ile birlikte yerinde incelenmiş, sisteme su alınmaya başlandığı görülmüş ancak testin devam ettiği ve Deri OSB arıtma tesisinin, 30 Eylül 2024 itibarı ile test süreçlerini tamamlayarak faaliyete geçeceği sözü verilmiştir. 09 Ekim 2024 günü Bolu Valisi Sayın Abdülaziz Aydın ve Bolu Çevre İl Müdürü Sayın Oğuzhan Kurt, platform temsilcilerimiz tarafından makamlarında ziyaret edilmiş ve gerek Deri OSB arıtma tesisinde belirtilen sürede hala tam arıtmaya geçilememiş, gerekse Bakanlıkça son olarak 20 Eylül tarihine kadar süre verilen aksi halde kapatılacağı ifade edilen Karma OSB içindeki Halavet ve Gerede Jelatin işletmeleri arıtma tesisi için 30 gün daha ek süre talep edildiği bilgisi alınmıştır. Anlaşıldığı üzere, söz konusu çevre felaketinin bitki, hayvan ve insan sağlığı yani tüm ekosistem üzerindeki olumsuz etkileri katlanarak devam etmektedir. Bir kez daha vurgulamak gerekirse Gerede Deri ve Karma Organize OSB’nin Gerede (Ulusu) Çayında yarattığı aşırı kirlilik, çayın akış havzasındaki yerleşim birimlerinde yaşamı artık çekilmez hale getirmiştir.
KARARLIYIZ, GEREDE ÇAYINDA ZEHİR DEĞİL ADALET AKACAK!
Sonuç olarak, yukarıda açıklanan süreçten de anlaşılacağı üzere yöre halkı olarak sorunun çözümü için çok büyük gayret, özveri ve sabır gösterdik. Yetkililer ile işbirliği yaparak hep çözümden yana olduk. Ancak 09.10.2024 tarihli Bolu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü ziyaretimizde görülmüştür ki ek süre istemleri devam etmektedir. 01 Kasım 2024 tarihinde Gerede Çayı’na zehir dökülmeye devam ediliyorsa suç duyurusu dahil her türlü hukuki yola başvurulmasına karar verilmiştir. Kararlıyız, Gerede Çayı’nda zehir değil adalet akacak! Kamuoyuna saygı ile duyurulur.
